Chronocentrisme

-

 ‘Ach, waar is zij gebleven, die goede oude tijd'.

‘Chronocentrisme’ Term voor het het geloof in het historische belang van het heden, voor het verschijnsel dat elke generatie zichzelf telkens opnieuw als cruciaal en uniek draaipunt ziet tussen heden, verleden en toekomst. Dat het tijdgewricht waarin men leeft uniek is en voorop staat, dat andere periodes verbleken in vergelijking tot het heden.,’* zo luidt een definitie van dit verschijnsel.

Het is een boeiend verschijnsel, waar we allemaal wel een tikje van hebben meegekregen. Het komt er, kort door de bocht op neer, dat de eigen geleefde actualiteit als referentiepunt geldt voor alle tijden. Omdat elk individu slechts één actualiteit ervaart, kan het gebeuren dat die een universeel karakter toegedicht gaat krijgen. Dat leidt dan tot uitspraken als: ‘Wat er nú gebeurt, daar kan en zal geen enkele andere tijd tegenop kunnen, zowel positief als negatief. Ik neem je in gedachten mee naar een eeuw geleden; 1924. De Eerste Wereldoorlog ligt nog vers in het geheugen, de Spaanse griep heeft verwoestend huis gehouden, in Rusland voert Stalin een schrikbewind uit, in de Oekraïne sterven miljoenen mensen de hongerdood vanwege zijn exportpolitiek; al het graan wordt geëxporteerd om de industrialisatie te financeren.** Dat was de actualiteit van toen. En velen zullen toen gedacht hebben: dit is het begin van het einde. De huidige omstandigheden zijn anders, maar die gedachte is nog even levend en van alle tijden. De Middeleeuwer, geconfronteerd met pestuitbraken, feodale onderdrukking en de meest gruwelijke lijfstraffen zal ook gedacht hebben: ‘Waar moet dat heen?’

Op micro-niveau levert chronocentrisme ook interessante doorkijkjes op. En wel als je terukgkijkt naar je eigen geschiedenis en tot de conclusie komt, dat je eigen jeugd toch wel een unieke tijd vertegenwoordigd. Ik vind het lied:  ‘Het dorp’ van Wim Sonneveld op tekst van Friso Wiegersma een schitterende illustratie van deze gedachte***. Ruim vijftig jaar geleden, beschreef Wiegersma een tijd die toen vijftig jaar achter hem lag. ‘Een kar, die ratelt langs de keien, de ouders van de toenmalige kinderen die zoet hout kochten voor één cent. De zin: ‘Ik was een kind en wist niet beter, dan dat het nooit voorbij zou gaan’, is ontroerend. De harde realiteit is,dat het wél voorbij gaat, zoals wij allen hebben ervaren. En dan gaat de tekst over in een modus waarin voornoemde tijd verstreken is. Ietwat cynisch klinkt er dan: ‘Maar blijkbaar leefden ze verkeerd, het dorp is gemoderinseerd, en zou zijn ze op de goede weg. Want ziet, hoe rijk het leven is, ze zien de televisiequizz en wonen in betonnen blokkendozen.
Wat mij het meest aanspreekt is: ‘De jeugd klit wat bij elkaar in minirok en beatlehaar en joelt wat mee op beat-muziek’. Dat is een beeld van mijn jeugd.

Waarmee gezegd wil zijn, dat mijn generatie terug kijkt op de tijd van ‘het gemoderniseerde dorp’, zoals de toenmmalige generatie op de tijd van ‘Wat leefden ze eenvoudig toen…’ Ik ben lid van een FB-groep over de jaren zestig van de vorige eeuw. Tal van posts over brommers; Puch, Kreidler; muziek; Beatles, Stones enzovoort. En de algemene teneur is; toen maakten ze goede muziek, nee dan die bagger van nu, wat een bak herrie! Ik was fan van ‘The Shadows’, door mijn vader bestempeld als ‘de schijtdozen’.Hiij ervoer hetzelfde. Ik was eens op bezoek bij een kennis en zei: ‘Wat maakt jullie wasmachine een vreemd geluid?’ Fout! Het was de house-muziek die zoonlief beluisterde. Mijn kleinzoon is naar Pink-Pop geweest. Hij is idolaat van ‘De Ploegendienst’. Ik heb het op YouTube bekeken. Mijn vader had gelijk. Als je vindt dat je in een knettergek tijdsgewricht leeft, troost je dan met de gedachte dat er een generatie op komst is, die vindt dat je in de goede oude tijd hebt geleefd.

 

 

 

 


** Deze hongersnood staat bekend als: Holomodor: Holodomor - Wikipedia. De historicus Timothy Snyder besechrijft dit uitvoerig in zijn boek ‘Zwarte aard’.


Reacties

Een reactie posten

Populaire posts van deze blog

Ode aan meneer Kip

-
Afbeelding
Ik breng hier een eerbetoon aan Leen Kip. Wie was Leen Kip? Laat ik hem hier aan de vergetelheid ontrukken. (Overigens; elke oud leerling van de Dacosta Kweekschool te Bloemendaal van mijn generatie, maar ook jongeren herinneren zich ‘meneer Kip). Meneer Kip gaf Nederlands en Wiskunde (rekendidactiek) Als hij voor wiskunde kwam, zei hij dat hij ook wat beunhaasde in taal, vice versa. Meneer Kip was briljant. Klein van stuk, de stropdas fout geknoopt, verward haar. Als je je de Amerikaanse detectiveserie Columbo (Peter Falk) nog herinnert, daar deed hij mij aan denken. Hij sliep vier uur per nacht. Dat kwam zo: in de liefde was hij even chaotisch als hij oogde, dus hij moest – om aan alimentatieplichten te voldoen – behoorlijk aan de bak en met correctie was dat intensief. Of hij ook lessen voorbereidde? Ik krijg de indruk van niet, want als hij het lokaal binnen kwam wierp hij een blik op het dictaat van iemand die dat al had klaarliggen, streek zich door het haar en stak van wal. Va...
Meer lezen

Open dag, ja leuk!!!

-
Afbeelding
‘Dat is toch leuk!’ wordt je vaak toegevoegd. Valt het je ook op hoe vaak derden beslissen wat jij eventueel leuk zou moeten vinden.’Leuk’ kan ook vervangen worden door lekker, mooi, vreselijk of een ander waardeoordeel. Als iemand helemaal weg is van een idee, is de neiging om dit ook voor anderen zo in te kleuren groot. Heel het politiek bedrijf stoelt erop. ‘Onze partij ziet echt hoe het in de samenleving moet'. Binnen de psychologie staat dit verschijnsel bekend als inclusief denken. Het leidt tot taferelen als in het T.V. programma ‘Groeten uit de rimboe’, waarin de inboorlingen het beste van het beste wat ze te bieden hebben aan hun westerse gasten voorzetten, die er vol afgrijzen naar kijken. Op macro niveau leidt het tot leiders die het adagium:   ‘Ik denk voor u allen’, hanteren. Ik kwam hierop toen ik in het winkelcentrum een oud collega ontmoette. We maakten een praatje, ik informeerde naar het wel en wee van school. Ze vertelde mij, dat de volgende dag op alle sch...
Meer lezen

Waarheid en werkelijkheid 2

-
DE HERSENEN VAN VROUWEN  ‘ Bij alle vergelijkingen die hij van groepen maakte heeft Broca de meeste informatie verzameld over de hersenen van vrouwen, in ieder geval meer dan van mannen. Men neemt namelijk aan dat die gemakkelijker verkrijgbaar was. Broca had niets tegen vrouwen’. [Dit is een interessante opmerking; vaak komt achter de opmerking ik heb niets tegen: ‘ ..., maar …’ ] ’Minderwaardige’  groepen zijn in de algemene theorie van het biologisch determinisme onderling verwisselbaar. Ze worden voortdurend naast elkaar geplaatst en elke kan de plaats innemen van elk van de andere. Men gaat er immers in het algemeen vanuit dat de samenleving de natuur volgt en dat de sociale klassen een weerspiegeling zijn van aangeboren waarden. Zo schreef de Duitse antropoloog E. Huschke in 1854: ’Negerhersenen hebben een soort ruggenmerg dat bij kinderen en vrouwen wordt aangetroffen en lijken bovendien op het type hersenen dat bij de hoger ontwikkelde apen wordt aangetroffen’ (in Mall...
Meer lezen