The American nightmare

Geert Mak’s boek ‘Reizen zonder John’, heeft  diepe indruk op mij gemaakt. Het gaat uit van het feit dat Amerika het droomland was van de kinderen van de jaren vijftig van de vorige eeuw, The American Dream’ sprak tot ieders verbeelding. De achterkant van het boek vermeldt, dat ‘het land hem een spiegel voor hield, waarin hij Europa en Nederland telkens weer met nieuwe ogen kon bekijken’. Een sleutelrol is toebedeeld aan een boek van de ‘legendarische auteur John Steinbeck’, die in het najaar van 1960 met zijn poedel Charley een ‘ontdekkingsreis’ maakte dwars door het toenmalige Amerika. Die tocht beschreef Steinbeck in de klassieker ‘Reizen met Charley’. Ik citeer de achterkant verder: ‘Precies vijftig jaar later vertrok Geert Mak vanaf het oude huis van Steinbeck. Het was het begin van een inspectietocht in het voetspoor van Charley en John, maar nu met de ogen van 2010. Wat is de afgelopen halve eeuw in de Amerikaanse steden en dorpen veranderd? Waar is de Main Street USA gebleven? Welke dromen joegen de Amerikanen al die eeuwen na? Wat is ervan terecht gekomen? Wat rest er nog van het Beloofde Land waartegen ooit de hele wereld opkeek? En wat bindt Amerika en Europa nog in de eenentwintigste eeuw?’
Mak maakte dezelfde reis als Steinbeck en neemt de lezer mee in een achtbaan van ervaringen en ontmoetingen dwars door de tijd en de Verenigde Staten. Het boek tekent de rigide, Angelsakische manier van denken en handelen dat uitgaat van het maakbaarheidsideaal en kansen grijpen. Dat bracht veel welvaart en rijkdom, maar kent ook een donkere zijde. Mak laat diverse maatschappelijke zaken de revue passeren, gezien door Amerikaanse ogen die dán weer democratisch en dán weer republikeins gekleurd zijn. En dat is een wereld van verschil. Buitenlandse politiek, gezondheidszorg, defensie, sociale zaken, demografie, onderwijs; de scheiding republikeins/democratisch is vaak fnuikend voor politieke besluitvorming, de invloed van lobby’s en multi-nationals nog daargelaten. Aan het eind van het boek vraagt Mak zich dan ook terecht af, of Amerika nog altijd ons voorland is. Ik citeer het gedeelte dat gaat over het onderwijs. Centraal staat ene David, een leraar die door de auteur in de klas geobserveerd werd.

‘De kwartieren verstrijken, de klas wordt opnieuw onrustig. David blijft doceren en doorvragen, nu eens algemeen, dan weer gericht op één leerling, hij bezweert zijn klas letterlijk: ‘Stay with me! Don’t put your pencils down! Blijf opletten!’ Naderhand vertelt hij dat van deze klas van vijfendertig leerlingen hooguit de helft zal doorstromen naar een college. De anderen gaan vermoedelijk een zwaar leven tegemoet: ‘Voor een kind in deze wijken hier bestaan maar een paar mogelijkheden: óf meedoen aan de race voor een hihschool en een college-diploma, óf wegzakken in het circuit van de wegwerpbaantjes bij de Walmart, óf een tienerzwangerschap, óf het leger in.’
En het wordt er niet beter op. Ook in het Californische openbare onderwijs, ooit de trots van de staat, wordt stevig gesneden. De Californische universiteiten horen nog altijd tot de beste ter wereld. Er is, dankzij legaten en sponsors, veel geld beschikbaar, het niveau is ongekend hoog, de faciliteiten zijn fanastisch en er wordt verschrikkelijk hard gewerkt – excellence is hier geen reclamepraatje, maar realiteit. Met de rest van het onderwijs is het omgekeerde het geval. In 1960 besteedde de meest innovatieve staat het land ongeveer 5.6 procent van de belasting – inkomsten aan onderwijs, nu is dat nog maar 3.5 procent. Jaarlijks wordt minder dan achtduizend dollar per leerling uitgegeven – tegenover een Amerikaans gemiddelde van van ongeveer elfduizend.
‘Bouw scholen, en u kunt uw gevangenissen sluiten,’ luidde het motto van de 19-eeuwse wereldverbeteraars. Hier gebeurt precies het omgekeerde. Sinds 1980 werden in Californië eenentwintig gevangenissen gebouwd, tegenover één college-campus.
[…]Het is eveneens een nieuwe ontwikkeling: onder het mom van de oorlog tegen drugs wordt, tegen fenomenale kosten, een onderklasse geschapen die haar leven grotendeels binnen of in de schaduw van een monsterlijk groot gevangenissysteem doorbrengt. Massale opsluiting als alternatief voor goed onderwijs

Margaret Spellings was van 2005 tot 2009 minister van onderwijs in de VS. In 2006 verscheen het ‘Spellings-rapport’. Daarin werd geconstateerd dat Amerika ‘wat betreft het niveau van het hoger onderwijs, op de ranglijst van ontwikkelde landen is weggezakt tot de twaalfde plaats. Net als in Nederland verwachten de meeste politici en grote geldgevers alle heil van schooltoetsen, alsof enkel met een handvol cijfers het hele verhaal – verscheurde gezinnen, tienerzwangerschappen, drugs, kinderen die al op hun twaalfde voor een hele huishouding opdraaien – verteld kan worden. En dan is het oordeel snel geveld: het komt allemaal door luie leraren, slechte scholen en egoïstische vakbonden.
David verandert, als we na zijn lessen hierover beginnen, in een massief brok treurige boosheid. ‘De school is voor veel van mijn leerlingen het centrum van hun bestaan, het enige vaste punt in hun leven. Dat wordt nu zwaar bedreigd, daar hebben veel politici geen enkel oog voor. En er komt niets voor in de plaats.’
Als hoge toetscijfers het enige doel van zijn werk worden, kan hij net zo goed apen gaan dresseren. En dat is niet het enige: de leerlingen die onder het gemiddelde scoren – en daartussen zitten, onvermijdelijk, onevenredig veel arme en sociaal gehandicapte kinderen – zijn voorgoed voorzien van het etiket ‘stupid’ en ‘loser.’ Het openbare onderwijs wordt zo gaandeweg vervangen door een enorm systeem van privéscholen, met collegegelden die Davids leerlingen zich onmogelijk kunnen permitteren. [Na orkaan Katrina – 2005 – bleven in New Orleans van de 274 openbare scholen er nog 77 over. Naomi Klein beweert in ‘The Shockdoctrine’ dat de ramp de voorstanders van privé-onderwijs veel werk uit handen heeft genomen]. Ja, gromt David, zijn onderwijsbond verzet zich hiertegen, met hand en tand. En die wordt langzaam gewurgd.

Het loont overigens de moeite om voormalig onderwijsminister Spellings te googelen. Zij is ook de geestelijk moeder van ‘No Child Left Behind.’ Hier is vast een voorproefje:
http://www.huffingtonpost.com/john-seery/margaret-spellings-higher_b_30497.html.

Dat het ook anders kan wil ik je niet onthouden. Deze TED presentatie spreekt boekdelen:
http://www.ted.com/talks/stephen_ritz_a_teacher_growing_green_in_the_south_bronx.html

P.S.  Denkend aan Geert Maks boek ‘Hoe God verdween uit Jorwerd’, is het schrijven van een werk met als titel ‘Hoe het gezond verstand verdween uit het onderwijsbeleid’ het overwegen waard.

Bron: ‘Reizen zonder John – Op zoek naar Amerika’, Geert Mak – Atlas Contact 2012. ISBN 978 90 450 2161 4. D/2012/0108/554. NUR 301. Geciteerde passages: pag. 366 – 368.
www.atlascontact.nl
www.geertmak.nl