Toefta

Ooit stonden mijn vrouw en ik tijdens een vakantie in België voor het huis van een arts. ‘Raadpleging’ van …tot … stond er op het schildje aan de muur. Ik vertaalde dat als ‘consult’, of ‘spreekuur’. Ik vermeld dat, omdat Paul Verhaeghe gewoon hoogleraar en voorzitter is van de vakgroep Psychoanalyse en Raadplegingspsychologie aan de universiteit van Gent. Zo lees ik tenminste in de ‘informatie over de auteur’ van het werkje “De neoliberale waanzin” met als ondertitel: “Flexibel, efficiënt en … gestoord. Bij ‘raadplegingspsychologie’ stel ik mij dan een discipline voor, die zich bezig houdt met therapeutische interventie tussen psycholoog en cliënt. Het is de schriftelijke weergave van de Paul Verbraekenlezing 2012 (Een uitgave van VUBPRESS).

 In het werkje kwam ik op pag. 34 de term ‘toefta’ tegen, inzet van deze bijdrage. Het blijkt om een Russisch begrip te gaan uit de oude Sovjet-tijd, dat dié activiteiten aanduidt die werden ondernomen om de gevraagde resultaten en de bereikte met elkaar in overeenstemming te brengen door wat bij ons bekend is onder de term ‘creatief boekhouden’. De planning en de bereikte productie werden met terugwerkende kracht met elkaar in overeenstemming gebracht.‘Toefta’ was in het voormalig Oostblok tot een ware kunst verheven en heeft m.i. een niet onaanzienlijke bijdrage geleverd aan de ondergang van de Sovjet-Unie. Virtuele  en reële werkelijkheid raakten te ver van elkaar verwijderd. Het fenomeen doet zich voor als het voldoen aan de eisen van beleidmakers voorwaarde is voor de facilitering van de core-business. Zij die aan die eisen moeten voldoen en daar ook op worden afgerekend, voelen de hete adem van het regime in de nek en ontwikkelen strategieën om ‘ja’ te zeggen en ‘nee’ te doen. Matieu Weggeman zou het ‘meestribbelen’ noemen.

Recentelijk zijn we geconfronteerd met niet zulke verkwikkelijke affaires bij onderwijsinstellingen. Dat leerlingen pogingen doen om op slinkse wijze hun toets- of examenresultaat op te poetsen, valt nog wel enigszins te begrijpen , maar voor velen is het handje lichten met diplomaverstrekking en andere malversaties door onderwijsinstellingen niet te tolereren. Leraren, die lichtende voorbeelden van integriteit zouden moeten zijn en zich tot dergelijke praktijken verlagen, dat is onvoorstelbaar. Maar niet in het licht van recente vertimmeringen in het onderwijsbeleid, die van de leraar iemand maken die op bestelling leerresultaat moet leveren. De volkomen verwaarlozing van de context waarin hij/zij moet werken én de druk te moeten scoren doen het water soms naar de lippen stijgen. En dan is niets menselijks leraren meer vreemd.

Men kan ‘toefta’ natuurlijk onderdrukken door nog meer controle, wat het tegendeel in de hand werkt, maar een mogelijke optie is ook de leraar weer de regisseur van zijn/haar vak te laten zijn.

P.S. Het: ‘Hoor wie klop daar kinderen’, is ge(ver)worden tot: ‘Hoor wáár klopt het kinderen’…......  Op papier!