De logica van het onderwijzen
Annemarie Mol is bijzonder hoogleraar politiek en filosofie in Twente. Al geruime tijd houdt zij zich bezig met het onderwerp ‘gezondheidszorg’. Zij ontdekte dat ‘zorgen’ een geheel eigen logica kent; een logica die haaks staat op die van beleidsmakers en bestuurders. Dat uit zich onder andere in het taalgebruik. Je hoort vaak de term ‘het product zorg'. Dit is afkomstig uit het beleidsjargon. In die logica is zorg een product dat gemaakt wordt, zoals gebruiksvoorwerpen gemaakt worden. Maar de eigen logica van de zorg zegt dat zorg niet gemaakt, maar geleverd wordt en dat is niet hetzelfde.
Hetzelfde geldt voor onderwijs. Bij het onderwijs zijn verschillende beroepen betrokken. En die hebben allen hun eigen logica. Dat is de bron van veel irritatie want de betrokken logische sets gaan uit van verschillende werkelijkheden. De werkelijkheid van de beleidsmaker is het bureau en die van de onderwijsgevende een klas met tussen de twintig en dertig leerlingen. Het managementjargon heeft het over opbrengsten, kwaliteit, toetsen, prestatiegerichtheid, kortom, het gelooft heilig in de maakbaarheid. Frank Furedi[1] beschrijft hoe in Engeland onderwijs als middel gezien wordt om politieke doelen te bereiken. Zijn punt is dat het onderwijs een doel in zichzelf is en geen middel om de problemen van de samenleving op te lossen. ‘Burgerschap’, ‘geluk’ en ‘sociale vaardigheid’ zijn geen zaken die doormiddel van een onderwijsleerproces op bestelling leverbaar zijn!
De eigen logica van het onderwijzen laat zich niet verenigen met die van het huidige beleid. Een leerkracht schreef in een blog dat zij een PABO leraar had horen zeggen dat het willen omgaan met kinderen niet de juiste motivatie is om voor de klas te gaan staan, maar dat het primair om het vak gaat. Dat getuigt van een instrumentalistische opvatting die onderwijzen beschouwt als het toepassen van de juiste technieken en niet als de interactie tussen levende personen.
Het was begin jaren tachtig van de vorige eeuw toen ik voor het eerst een gevoel kreeg dat er iets niet klopte. Ik formuleerde het toen zo, dat men bezig was om een organisch proces – onderwijzen - als iets mechanisch te zien. Een vooruitziende blik, want de technocratische benadering van menselijke interacties, op welk terrein dan ook, teistert de huidige samenleving.
P.S. Niets aan toe te voegen.
Zelfs de kinderopvang die uiteindelijk niets meer is dan kinderopvang, heeft het over pedagogische plannen. Eigenlijk is dat vreemd, geen ouder heeft het daar over. Een ouder wil gewoon opvang. Het kind wordt van alle kanten bekeken en alles heeft een doel. Waarom mag een kind niet gewoon spelen? Dit kwam ineens bij me op deze week. Wat is er met ons aan de hand dat we kinderen al zo vroeg moeten kneden?
BeantwoordenVerwijderen